Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego krok po kroku

Dla przypomnienia – przykładowy WSDZ oraz program doradztwa zawodowego w klasie 7 szkoły podstawowej wygląda następująco:

Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego (WSDZ) powinien posiadać jasną strukturę, która wskazuje np.:

• Podstawy prawne.
• Założenia (wstęp).
• Cele ogólne i szczegółowe.
• Adresatów.
• Koordynatora i osoby odpowiedzialne za realizację programu.
• Treści i czas realizacji, organizacji programu.
• Metody i formy pracy doradczej.
• Współpracowników.
• Przewidywane rezultaty/efekty.
• Ocenę i ewaluację.
• Załączniki, scenariusze zajęć.

Aktualnie nie ma rozporządzeń i szczegółowych zaleceń, co do realizacji zajęć z zakresu doradztwa zawodowego w szkole. Takie wytyczne powinny pojawić się nie później niż do 1 września 2018 r.

Prawo oświatowe wyraźnie mówi, że doradztwo zawodowe powinien realizować nauczyciel w oparciu o program przez siebie przygotowany i uprzednio dopuszczony przez dyrektora szkoły oraz po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej. W związku z tym mamy w tym zakresie możliwość dowolności, eksperymentowania, pobudzenia kreatywności i inspiracji. Istotne jest, aby się nie bać i zaufać sobie.

Po co to robię

Warto jednak na samym początku zacząć od krótkiej autorefleksji. Nauczycielu, doradco zawodowy, zadaj sobie pytanie „PO CO to robię”? Co chcę swoimi działaniami osiągnąć? Ile czasu mogę i chcę na to przeznaczyć?

Swoje przemyślenia i propozycje zapisz w preferowanej przez Ciebie formie – jako mapę myśli, tabelkę, rysunek itp.

Może pojawić się czas zwątpienia, bezradności i niepewności, czy to, co robię, robię dobrze? Czy to, co robię, jest dobre, potrzebne i ważne? Spróbujmy wtedy za Bruno Bettelheim'em przywołać swoją empatię. Bruno Bettelheim w swej książce „Wystarczająco dobrzy rodzice”, kiedy opisuje krytyczne momenty, w których rodzice nie umieją porozumieć się ze swoimi dziećmi, mówi właśnie o empatii. Bettelheim zachęca, aby w takiej trudnej sytuacji spróbować postawić się na miejscu swojego dziecka i zastanowić się, czego my byśmy oczekiwali od swojego rodzica na jego miejscu, jak byśmy chcieli, aby on postąpił? To bardzo ciekawe i cenne ćwiczenie. Idąc za Bettelheim, zdobądźmy się na odwagę i bądźmy czasem „Wystarczająco dobrymi doradcami zawodowymi”. Zdajmy sobie pytanie, czego my oczekiwalibyśmy od doradcy zawodowego. Uwierzmy w swe działania i w to, że czasem gdy czegoś nie wiemy, to jest to dobry sygnał!

Z jakiegoś powodu staliśmy się doradcami i z jakichś przyczyn przyjęliśmy to stanowisko. Jak również ktoś z jakichś przyczyn akurat nas, a nie kogoś innego, wybrał i wyznaczył do pełnienia tego stanowiska i z jakichś powodów wykształciliśmy się w tym zakresie – o prostu zaufajmy sobie bardziej.

Korzystajmy z różnych zasobów, scenariuszy, pomysłów. Przyglądajmy się, jak to robią inni, czytajmy, oglądajmy i rozmawiajmy z innymi – wzbogacajmy nasz warsztat pracy.

Odczaruj zajęcia z doradztwa

Doradztwo zawodowe traktowane jest jako usługa ekspercka i element procesu wychowawczego oraz edukacji całożyciowej. Pamiętajmy, że ten proces uczenia się przez całe życie wymaga przede wszystkim umiejętności podejmowania trafnych życiowych decyzji. Począwszy już od wyboru szkoły ponadpodstawowej/ponadgimnazjalnej, poprzez wyboru języków i przedmiotów, jakich ktoś się chce dalej uczyć, po wybór kierunku studiów, miejsca pracy i podnoszenia swoich kwalifikacji – dla którego etap szkolny ma ogromne znaczenie.

Pamiętajmy również o tym, że doradztwo jest obowiązkowe, a jak coś jest obowiązkowe, to zazwyczaj przestaje być przyjemne i zaczyna być traktowane jako przymus. Pojawia się więc potrzeba zmiany myślenia, odczarowania tych zajęć. Doradztwo zawodowe jest obowiązkowe, jednak dla ucznia może być bardzo odkrywcze i zaskakujące.

WSDZ krok po kroku

Będąc koordynatorem doradztwa zawodowego w szkole, należy pamiętać o tym, że nie wszystko, co dotyczy WSDZ, leży na naszych barkach. Jak sama nazwa wskazuje, koordynator, to ktoś, kto koordynuje cały proces. WSDZ tworzą wszyscy nauczyciele i specjaliści pracujący w danej placówce. Pomocne nam mogą być różnego rodzaju instytucje z zewnątrz, takie jak poradnie psychologiczno-pedagogiczne, inne szkoły, fundacje itd.

Koordynator doradztwa zawodowego przy wsparciu dyrektora rozdziela obowiązki zawarte w WSDZ , jest też otwarty na własne propozycje działań w tym temacie, do których zachęca nauczycieli.

Działania do podjęcia:

Role i zadania realizatorów WSDZ w ramach planu pracy na dany rok szkolny

Czyli kto może mi w tym pomóc? I co do ich obowiązków będzie należało?

Przykładowe propozycje działań:

• Nauczyciele: włączanie treści doradczych w swoje lekcje, prowadzenie klubu absolwenta, prowadzenie kącika dotyczącego tematyki edukacyjno-zawodowej, bycie odpowiedzialnym za kontakt z rodzicami w kontekście wykonywanego przez nich zawodu oraz możliwości zaproszenia klas do ich miejsca pracy, nawiązywanie kontaktu z pozostałymi realizatorami działań WSDZ (np. PPP, PUP, NGO, przedsiębiorcy, pracodawcy, osoby zatrudnione w korporacji w dziale HR, coachowie, trenerzy) itd.

• Psycholog: prowadzenie zajęć/warsztatów (godzina wychowawcza, zastępstwo lub inne) z umiejętności miękkich (komunikacja, zarządzanie sobą w czasie, praca w grupie – w zależności od potrzeb), spotkania/warsztaty z rodzicami nt. „Jak rozmawiać z dziećmi o ich przyszłości edukacyjno-zawodowej”, nawiązywanie kontaktu z pozostałymi realizatorami działań WSDZ (np. PPP, PUP, NGO, przedsiębiorcy, pracodawcy, osoby zatrudnione w korporacji w dziale HR, coachowie, trenerzy).

• Pedagog: stały kontakt z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, nawiązywanie kontaktu z pozostałymi realizatorami działań WSDZ (np. PPP, PUP, NGO, przedsiębiorcy, pracodawcy, osoby zatrudnione w korporacji w dziale HR, coachowie, trenerzy).

• Uczniowie: uczniowie starszych klas (VIII) opowiadają młodszym kolegom (VII), w jaki sposób wybierali szkołę, kiedy najlepiej zacząć i jak to robić, przygotowują informacje, tworzą rysunki, wyszukują ciekawe cytaty i inne na tablicę ścienną czy do gazetki szkolnej, dzielą się swoimi pasjami i zainteresowaniami z innymi, biorą udział w wolontariatach.

• Inne szkoły: wspólne organizowanie różnych akcji, np. targi szkół, mini targi pracy, jeśli są to szkoły ponadpodstawowe – spotkania z uczniami tych szkół, kontakt z doradcą zawodowym (koordynatorem doradztwa zawodowego) i z pozostałymi nauczycielami.

• Poradnia psychologiczno-pedagogiczna (PPP): kontakt z doradcami zawodowymi, którzy mogą być dla nas wsparciem zarówno w przeprowadzeniu zajęć w naszej szkole, jak i w formie superwizji.

• Powiatowy Urząd Pracy (PUP): kontakt z doradcą zawodowym, który opowie młodzieży, jak skutecznie poszukiwać pracy, jak sporządzić dokumenty aplikacyjne, jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej, jakie wymogi stawiają pracodawcy kandydatom do pracy. Mogą poprowadzić panele informacyjne, na których młodzież dowie się, co konkretnie wziąć pod uwagę podczas wyboru dalszego kierunku edukacji. Taka osoba może również informować nas o różnych projektach skierowanych do młodych, w których nasi uczniowie chętnie wezmą udział.

• Wojewódzki Urząd Pracy (WUP): jw. , aktualne informacje o rynku pracy.

• Organizacje pozarządowe (NGO): kontakt z osobami (w kontekście poznawania różnych zawodów i dziedzin, jakimi zajmują się inni, spotkania z ciekawymi ludźmi itd.) z różnych sektorów: bezpieczeństwo i ratownictwo, demokracja i dialog społeczny, dobroczynność, działalność międzynarodowa, działania strażnicze, edukacja i wychowanie, ekologia i zrównoważony rozwój, ekonomia społeczna i rynek pracy, kultura i historia, media, nauka i technika, nowe technologie, ochrona zdrowia, polityka społeczna, rozwój lokalny, sport i hobby, wolontariat, współpraca z biznesem, współpraca z uczelniami.

• Przedsiębiorcy i pracodawcy: kontakt z pracodawcami i przedsiębiorcami. Pracodawcy i przedsiębiorcy mogą podzielić się informacjami, w jaki sposób szukają pracowników, którzy spełniają odpowiednie wymagania, co to jest rekrutacja i jak ten proces wygląda, jakie są najczęściej popełniane błędy w aplikowaniu na dane stanowisko. Mogą też opowiedzieć, w jaki sposób uczestnictwo w zajęciach z doradztwa zawodowego może pomóc w wyznaczaniu i osiąganiu celów zawodowych – i dlaczego to jest takie ważne. A także jakie są ich najczęstsze oczekiwania wobec absolwentów szkół ponadgimnazjalnych i uczelni wyższych.

• Osoby zatrudnione w działach HR: kontakt z osobą, która może opowiedzieć młodzieży o procesie rekrutacji (jak najlepiej się do niego przygotować i o czym pamiętać) lub/i przeprowadzić symulację takiego procesu.

• Coachowie: kontakt z coachami, którzy przeprowadzą np. sesje indywidualne lub/i warsztaty dla młodzieży, rodziców, nauczycieli i dyrekcji.

• Trenerzy, tutorzy, edukatorzy itd.: jw.

Czas i miejsce realizacji zadań WSDZ w harmonogramie działań na dany rok szkolny

Czyli kiedy i gdzie mogę/możemy przeprowadzać doradztwo zawodowe z uczniami?

Przykładowy czas i miejsce: Wyjście klasy do kina. Pod koniec seansu pojawia się zawsze bardzo duża liczba nazwisk przypisana do konkretnych zawodów, których na co dzień nie widać. Uczniowie mają za zadanie zwracać na to uwagę i np. na następną lekcję w grupkach 4-5 osobowych przygotować po takich 6 zawodów wraz z opisem.

Metody i narzędzia pracy

Czyli jakich metod i narzędzi pracy będę/będą używać.

Przykładowe metody i narzędzia pracy: warsztat i narzędzia coachingowe (SMART, GROW, SWOT, KOŁO ŻYCIA itd.)

Warsztat dla nauczycieli lub spotkanie zespołu przedmiotowego: Co mogę zrobić w ramach swojego przedmiotu? Jakie treści doradcze mogę włączyć do swojej lekcji i w jaki sposób?

Zespół językowy: opis szkolnictwa w danym kraju, informacje o studiach i możliwości studiowania, rynek edukacyjny i system kształcenia w danym kraju, możliwość wymiany międzyszkolnej i międzyuczelnianej, stypendia, rynek pracy itd.)

Zespół humanistyczny: język polski. Lektura „Antygony” – przedstawienie scenki osądzania Antygony i w tym opis takich zawodów jak adwokat i sędzia.

Zespół przyrodniczy: geografia. Informacja na temat specjalizacji na kierunku geografia czy możliwości pracy w Google przy tworzeniu map.

Każdy doradca, nauczyciel i rodzic ma 5 znajomych – w ten sposób tworzymy sieć kontaktów np. ludzi z nieoczywistą ścieżką kariery czy wykonujących konkretny zawód. Dzięki temu pojawia się możliwość zorganizowania spotkania z przedstawicielem/ami różnych zawodów czy wyjścia z klasą do miejsca pracy konkretnej osoby.

Oczekiwane efekty

Czyli np. oczekiwane zmiany w wiedzy, umiejętnościach i postawach uczniów.

Sposoby ewaluacji

Czyli np. rozmowy indywidualne, ankiety itd.

Zachęcam do lektury następnego artykułu. Będzie on dotyczył narzędzi coachingowych w pracy doradcy zawodowego oraz w jaki sposób można je wykorzystywać w indywidualnych i grupowych procesach doradczych. Polecamy również inspirujące wystąpienia na temat uczenia się i spełnienia zawodowego, w tym doskonałe przemówienia Steve’a Jobs’a z Uniwerystetu Stanford 2005 r. i Simona Sinek „Jak wielcy przywódcy inspirują do działania” w ramach TED.

Polecamy:

• Jak zorganizować doradztwo zawodowe w szkole

• Ratunku! Mam prowadzić doradztwo zawodowe

Anna Konkel-Zając

Certyfikowany doradca edukacyjno-zawodowy, coach kariery, trenerka biznesu i nauczycielka. Pracuje z młodzieżą i dorosłymi w formie indywidualnej i grupowej. Członek Stowarzyszenia Doradców Szkolnych i Zawodowych. Koordynator doradztwa zawodowego w warszawskim gimnazjum. Współprowadzi warsztaty dla młodzieży z nowoczesnego doradztwa edukacyjno-zawodowego z elementami coachingu i z zarządzania sobą w czasie. Jako ekspert współpracuje z pismem młodzieżowym COGITO, portalem poświęconym nowoczesnej edukacji Edunews.pl oraz z Wydawnictwami Szkolnymi i Pedagogicznymi (WSiP).

Jeśli zainteresował Cię ten artykuł i chcesz otrzymywać powiadomienia o kolejnych, zapisz się do newslettera.