Mnemotechniki – moc piktogramów

To PIKTOGRAMY! W starożytności zamiast słów i liter korzystano z uproszczonego rysunku. Rysunek sam w sobie jest łatwy do zapamiętania, co znaczy, że i tekst zostanie szybko zapamiętany.

Otóż piktogram jest znakiem rysunkowym, który służy do zapisu treści. Słowo „piktogram” pochodzi od słowa pictus. Z łaciny oznacza ono narysowany i z greki pismo, czyli – przedstawienie pojęcia za pomocą obrazka. Piktogramami są hieroglify, znaki drogowe i ostrzegawcze, oznaczenia przeciwpożarowe. Już w pradziejach zaczęto stosować piktogramy, jako pismo obrazkowe, ale także do zapisów mnemotechnicznych (sposobów ułatwiających zapamiętywanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji). Zobacz, jaki znalazłam trafny przykład piktogramu dla Biura Rzeczy Znalezionych.

Piktogramy w procesie uczenia się zwiększają skuteczność zapamiętywania. Tworzysz graficzne znaczenia, przedstawiasz dane pojęcie, zdarzenie lub pewną sytuację za pomocą rysunku. Dzięki myśleniu wizualnemu ruch Twojej ręki utrwala już pewne dane w Twojej pamięci. Kiedy sobie przypominasz, to wyobrażasz sobie rysunek, który wcześniej narysowałaś/eś. W procesie przypominania ten rysunek jest swoistym hakiem pamięciowym.

Jak wygląda proces uczenia się z zastosowaniem piktogramów? To proste. W uczeniu się wierszy, krótkich tekstów czy definicji zastosuj pismo piktograficzne, tzn. każdy narysowany przez Ciebie rysunek (piktogram), będzie oznaczał dane pojęcie. Np. schematyczny rysunek gwiazdy oznacza gwiazdę. Tworzenie schematycznych rysunków do konkretów jest bardzo łatwe: rysunek głowy będzie oznaczał głowę, rysunek drogi będzie oznaczał drogę.

Jednak kiedy w tekście pojawiają się pojęcia bardziej abstrakcyjne, takie jak: oddzielnie, wysoki, brzeg, dlaczego, krzyk czy śpiew, temat zaczyna się komplikować… Ale spokojnie, pokażę Ci i na to sposób. Pamiętaj, używaj najprostszych kształtów do rysowania piktogramów. Korzystaj z kółek, kwadratów, prostokątów, kresek, łuków, chmurek, kropek, kropeczek...

Oto przykłady piktogramów do pojęć abstrakcyjnych. Przerysuj je i załóż swój notatnik – słownik piktogramów. Najlepiej stwórz własny system znaków.

Nauczysz się tworzyć własne graficzne znaki. Systemów znaków graficznych (piktogramów) jest wiele, ale każdy może utworzyć swój własny, który dla niego będzie odpowiedni. Od Twojej pomysłowości zależeć będzie skuteczność zapamiętywania za pomocą piktogramów.

Co dalej? Czytaj tekst wiersza* po kawałku i rysuj piktogramy. Przedstawiaj tekst/słowa poprzez ilustracje z piktogramów.

Nastała jesień,

Uschły kwiaty,

I patrzę smutno

Nagie krzewy.

Więdnie i żółknie

Trawka na łąkach.

Zielenieje tylko

Ozimina na polach.

Chmura przykrywa niebo,

Słońce nie świeci.

* Fragment wiersza pochodzi z książki „Magia Pamięci, czyli książka o tym, jak rozwinąć uwagę i pamięć w szkole podstawowej”, autorzy: Matiugin, Żamajewa, Czakaberija, Rybnikowa, Wydawnictwo Ekolog

Zobacz przykład narysowanego przeze mnie fragmentu wiersza* i rysuj ze mną:

Jesień jest łatwo narysować – rysujesz drzewa z żółtymi liśćmi, które opadają na ziemię. Jak narysować słowo „nastała”? Spójrz na moje drzewo – ono właśnie stoi. Możesz narysować liście w kształcie stopy, albo odciski butów w błocie koło drzewa. Potem narysowałam wazon z uschniętymi kwiatami. A następnie nagie krzewy, bez liści i oczy. Trawkę uschniętą też łatwo narysować.

Co to takiego „ozimina’? To zboże siane jesienią. Zimuje pod śniegiem, jak pod kołderką, dlatego nazywa się ozimina. Możesz narysować pole, na które pada śnieg. Dalej narysowałam chmurę, która zakrywa śnieg.

Teraz popatrz na swoje rysunki-piktogramy i powiedz fragment tego wiersza. Mam nadzieję, że je odczytałeś. Prawda, że to łatwe?

Pamiętaj, ilustracje będą atrakcyjne wtedy, kiedy je sam narysujesz i pokolorujesz. Jeśli powstaną trudności, to możesz zapytać dorosłego, jak dane słowo czy wyrażenie można przedstawić za pomocą piktogramów.

Kolejny przykład posłuży zapamiętaniu krótkiego tekstu – cech charakterystycznych konkretnego pojezierza. W pasie pojezierzy wyróżnia się m.in. Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Wielkopolskie, Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Suwalskie.

• Pojezierze Pomorskie – charakteryzuje się największą liczbą jezior, ale o niewielkich powierzchniach.

• Pojezierze Wielkopolskie – tutaj znajdziemy najmniejszą liczbę jezior, ponieważ wiele z nich zarosło i zanikło.

• Pojezierze Mazurskie – największe jeziora w Polsce: Śniardwy i Mamry.

• Pojezierze Suwalskie – najgłębsze jezioro w Polsce: Hańcza.

A teraz ostatni przykład wykorzystania piktogramów jako zilustrowanie słów-kluczy ułatwiających zapamiętywanie słówek z języka angielskiego.

Metoda słów zastępczych, bo o niej mowa, wykorzystuje skojarzenia obrazkowe. Poszukaj słowo-klucz. Jest to tak zwany hak pamięciowy – wyraz o podobnym brzmieniu do słowa, którego się uczysz. A więc tak: uczę się znaczenia kałuża. Po angielsku KAŁUŻA to PUDDLE, a słowo, które mi się z nim kojarzy (bo brzmi podobnie) to „pudel”. Narysuj rysunek, który będzie kojarzył „nowe” ze „starym”, czyli psa rasy pudel („stare”) w kałuży („nowe”). Na koniec możesz wymyśleć śmieszną historyjkę, która wzmocni Twoje skojarzenie: psa pudla tarzającego się w kałuży.

Dokładnie ta sama zasada obowiązuje dla słowa GNAT - po polsku KOMAR. Prawda, że to proste?

Inne skojarzenia obrazkowe:

Po angielsku KOŃ to HORSE:

Wyobraź sobie jak koń hasa po łące.

Po angielsku OWCA to SHEEP:

Wyobraź sobie, że owca wchodzi do szopy.

Po angielsku POR to LEEK:

Wyobraź sobie likier zrobiony z pora.

Stosując piktogramy w nauce, rozwijasz myślenie skojarzeniowe i symboliczne. Takie obrazowanie treści i słów ułatwi Ci globalne rozumienie idei tekstu, wzbudzi Twoją ciekawość i zachęci do dalszego poznawania. Dla wielu z Was rysowanie rysunków stanie się fascynacją, inspiracją, zabawą, aktywnością badawczą. A chyba o to chodzi, aby nauka sprawiała radość.

Życzę odwagi i powodzenia.

Magdalena Niedźwiecka-Anuszczyk

Pedagog, autoryzowany trener Szkoły Pamięci Sensos w Łodzi. Prowadzi autorskie warsztaty rozwijające zdolności uczenia się w przedszkolach i szkołach. Popularyzuje i promuje nowoczesne metody przyspieszonego uczenia się, organizuje i prowadzi treningi pamięci i koncentracji uwagi.

Jeśli zainteresował Cię ten artykuł i chcesz otrzymywać powiadomienia o kolejnych, zapisz się do newslettera.