Lekcja historii – gra terenowa w szkole

Po pierwsze angażuje emocje uczniów. Sprawia to, że łatwiej zapamiętują nowe lub utrwalają znane już treści. Pracując w grupie, uczą się kompetencji bardzo potrzebnych w dorosłym życiu – negocjacji, prezentowania swoich poglądów i umiejętności ich obrony, słuchania innych, pracy pod presją czasu i poszukiwania niestandardowych rozwiązań.

Dla nauczyciela przygotowanie lekcji w formie gry terenowej jest wyzwaniem. Należy bowiem odpowiedzieć na pytania:

• Jakie treści uczniowie mają poznać lub powtórzyć?
• Gdzie ma odbywać się gra? W szkole czy poza nią?
• Jakie miejsca lub pomieszczenia w szkole wykorzystamy? Nie muszą to być tylko sale lekcyjne – biblioteka lub sekretariat w pobliżu klasy też spełnią swoją rolę.
• Jeżeli wychodzimy z uczniami poza klasę, musimy zaangażować do opieki nad nimi innych nauczycieli. Kogo o to poprosić (bibliotekarza, pedagoga, psychologa, kolegę, który ma „okienko”)? Jakie zasady poruszania się po szkole obowiązują?
• Czy chcemy wykorzystać narzędzia TIK? Jeśli tak, to jakie? Czy uczniowie je posiadają?
• Kto układa zadania? Tylko nauczyciel? (Ta zasada sprawdza się przy pierwszej grze terenowej, gdy uczniowie nie znają metody). Grupa uczniów chętnych? Każdy jedno zadanie, a wyznaczony/chętny uczeń scala je?
• Kogo i w jaki sposób nagradzamy? Każdego członka grupy tak samo? Plusami za aktywność czy ocenami? Nauczyciel ocenia na podstawie własnych obserwacji czy uczniowie przedstawiają swoje działania i sami proponują ocenę?

Bardzo ważne jest ustalenie zasad bezpieczeństwa i oceniania pracy uczniów (jeśli chcemy oceniać).

Po raz pierwszy realizowałam grę w klasie II gimanzjum na lekcji powtórzeniowej dotyczącej historii świata w II połowie XVIIIw. (ten sam temat będziemy realizować w klasie VI szkoły podstawowej zgodnie z nową podstawą programową). Wybrałam ten temat, gdyż treści do utrwalenia nie było dużo, można było więc przygotować kilka zadań. Poza tym dla uczniów rewolucja francuska i powstanie USA niekoniecznie są tematami, które budzą ich duże zainteresowanie. Stąd ważne dla mnie było bazowanie na emocjach związanych z grą, aby łatwiej utrwalić omówione wcześniej tematy. Klasa jest bardzo liczna – uczy się w niej 30 gimnazjalistów. Składy grup powstały poprzez losowanie, do którego wykorzystałam patyczki z imionami uczniów. Kolejność odbierania pierwszej koperty z zadaniem była także efektem losowania. Ustaliłam, że za wykonanie wszystkich zadań grupa otrzymuje 30 plusów do podziału zgodnie z wkładem pracy poszczególnych jej członków. Dodatkowo zespół, który osiągnie najlepszy czas i najszybciej znajdzie klucz, otrzyma 5 plusów w bonusie. Zmotywowało to uczniów do pracy, choć największą motywacją była chęć wygrania rywalizacji.

Uczniowie wychodzili z sali w odstępach dwu minutowych, otrzymując zadanie 1.

Zadanie 1

W którym roku wybuchła rewolucja we Francji?

Trzecia cyfra z daty to numer sali, gdzie jest dla Was koperta z dalszym poleceniem :)

Koperta 1

Zapiszcie w zeszytach trzy przyczyny wybuchu rewolucji we Francji. Podejdźcie do biblioteki. Jeśli udzieliliście poprawnych odpowiedzi, otrzymacie następną kopertę :)

Koperta 2

Ułóżcie w odpowiedniej kolejności wydarzenia, ponumerujcie je chronologicznie od 1 do 4, gdzie 1 jest wydarzeniem najwcześniejszym, a 4 ostatnim.

Idźcie do pomieszczenia wyznaczonego przez sumę cyfr wpisanych do wersu C i D  Stoją tam trzy pudełka. Otwórzcie to, które ma na wieczku ilustrację przedstawiającą „bostońskie picie herbaty”. (Jeżeli otworzycie złe pudełko, w którym nie będzie koperty, musicie poszukać daty śmierci Polaka, który walczył o niepodległość USA w randze generała brygady i zmarł z ran odniesionych w bitwie pod Savannah. Ostatnia cyfra wskaże salę, w której czeka na Was kolejne zadanie).

W poprawnie wybranym pudełku znajduje się koperta z kolejnym zadaniem.

Koperta 3

W klasie wiszą 4 portrety. Pod portretem Polaka, który był twórcą fortyfikacji West Point, absolwentem Szkoły Rycerskiej, znajdziecie kolejne zadanie. Wybranie złego portretu eliminuje Was z gry! Dobrze się zastanówcie!

Koperta 4

Jak brzmiało naczelne hasło rewolucji francuskiej? Podkreśl literę, przy której zostało wpisane.

Jak nazywała się królowa, którą zgilotynowano? Podkreśl literę, przy której jest imię królowej.

Dobre odpowiedzi na jedno i drugie pytanie wskażą pierwsze litery imion osób, które mają dla Was kolejne zadanie. W którym miejscu w szkole się zawsze znajdują? Już wiecie, że jest to miejsce nazywane …………………….i tam czeka na Was kolejne zadanie!

Koperta 5

KIEDY w przebiegu wydarzeń między ludźmi staje się potrzebnym, aby jeden naród rozwiązał polityczne więzi łączące go czas jakiś z drugim, a zajął pośród sił na tej Ziemi wyodrębnione, jak i też równorzędne stanowisko, ku czemu normy natury wraz z tejże natury Bogiem rację dają, przyzwoite poszanowanie dla ludzkich poglądów wymaga, by zdeklarował on powody, jakie przynaglają go do separacji.

Przytoczony fragment to:

Pierwszy prezydent USA to

Nazwa epoki, w której odbyła się rewolucja francuska to:

Zaznaczone poprawne odpowiedzi do 3 zadań wskażą salę i przedmiot, pod którym jest ukryty dyplom ukończenia gry.

Udział w grze budził wiele emocji pośród uczniów już od chwili wręczenia im kartki z pierwszym zadaniem. Warto podkreślić zaangażowanie pracowników szkoły z dyżurki, sekretariatu i biblioteki, którzy współpracowali przy przekazywaniu i sprawdzaniu zadań. Taka forma współpracy z nauczycielem ma czynnik integrujący, a jednocześnie pokazuje uczniom, że w placówce każdy pracownik ma wpływ na edukację.

Ewaluację lekcji przeprowadziłam przy pomocy takich metod jak:

a) zdania niedokończone:

• Podobało mi się….
• Ważne dla mnie było…
• Nie wiedziałem, że…

b) rundka bez przymusu, gdzie uczniowie wypowiadali się na temat zalet i wad lekcji.

Za zalety uznali: pracę w grupie, wyjście z klasy i zajęcia poza nią, zaangażowanie, znane z góry zasady gry, rywalizację, podchwytliwe zadania. Jako wadę wskazali zbyt liczne grupy. Uważali, że pięć osób to za dużo. Ta liczba powodowała, że trudniej się współpracowało, nie zawsze każdy był wysłuchany i można było łatwiej trafić na kogoś, z kim niekoniecznie chciało się być w grupie.

Gra terenowa jest dla nauczyciela wyzwaniem. Tworzenie zadań nie jest łatwe, ale bardzo ciekawe i niestety angażujące czasowo. W przyszłości będę nadal korzystać z tej metody. Jestem też przekonana, że tego typu zajęcia nie mogą mieć miejsca zbyt często, gdyż przestanie działać efekt zaskoczenia i uczniowie nie będą się już tak samo angażowali, jak na początku. Warto się zastanowić nad przygotowaniem takich zajęć w parach – przez dwóch nauczycieli. Takie rozwiązanie ułatwi przygotowywanie zadań i zwiększy ich różnorodność.

Anita Mieloch-Plumińska

Ekspert MEN ds. awansu zawodowego nauczycieli. Dyrektor szkoły. Współautor podręczników do historii (seria Bliżej Historii) w ramach współpracy z WSiP. Autor zeszytów ćwiczeń i poradników metodycznych do historii. Pełniła funkcję mentora w Aktywnej Edukacji oraz Nauczycielskiej Akademii Internetowej. Za swoją pracę otrzymał trzy nagrody Wielkopolskiego Kuratora Oświaty i nagrodę Ministra Edukacji Narodowej.

Jeśli zainteresował Cię ten artykuł i chcesz otrzymywać powiadomienia o kolejnych, zapisz się do newslettera.