Cześć. Jestem ciekawa, czego NAUCZYŁEŚ się podczas wakacji? Pewnie powiesz, że tylko bawiłeś się, byłeś na obozie, kąpałeś się w basenie, bawiłeś w piasku na plaży, podróżowałeś za granicą... Pomyśl, co tak naprawdę się wydarzyło?

  

Możliwe odpowiedzi: Aha! Nauczyłem się pływać na desce z wiosłem, poznałem nowych przyjaciół, byłem na obozie jeździeckim i nauczyłem się jeździć konno. Zapewne wymienisz jeszcze inne przygody, które rozwinęły Twoje kompetencje społeczne.

Dlaczego ich wcześniej sobie nie uświadomiłeś? Uczymy się przez całe życie – i to nie tylko w szkole, ale także podczas wakacji. I tu pytanie mojej córki (może i Ty takie postawisz):

- Jak to? To dlaczego z taką łatwością nauczyłam się yogi, a nie mogę zapamiętać...

No właśnie, jak to jest z tym uczeniem się?

Potrafimy z łatwością odtworzyć wydarzenia czy wiadomości dokładnie takimi, jakie one są, bo w danym momencie przeżywamy NOWOŚĆ I WAŻNOŚĆ tej sytuacji. Mają one dla nas osobiste znaczenie. WAŻNE NOWOŚCI poznajemy raz i od razu je zapamiętujemy. Oczywiście w wielką grę o skuteczne zapamiętywanie wchodzą także UWAGA, MOTYWACJA i EMOCJE.

Mam nadzieję, że podczas lektury tego artykułu zrozumiesz różnicę między WKUWANIEM a UCZENIEM SIĘ. Pokażę Ci, że uczenie się zachodzi w głowie.

Na przykład zanim wejdziesz na deskę z wiosłem i zaczniesz pływać lub kiedy już płyniesz, przetwarzasz informacje w umyśle. Wyobrażasz sobie, że wiatr Ci sprzyja i wszystko idzie doskonale, ale po chwili wyobrażasz sobie także upadek do wody, analizujesz długość wiosła, siłę wiatru, wysokość fal itd.

To samo dzieje się z informacją, którą chcesz zapamiętać. WYOBRAŻASZ ją sobie, ale żeby była od razu zapamiętana i tak samo atrakcyjna, jak pływanie na desce z wiosłem, trzeba nadać jej cechy nowości i ważności.

Takie przetwarzanie informacji w umyśle to nic innego jak WYMYŚLANIE SKOJARZEŃ. O to właśnie chodzi w mnemotechnikach. Treść (np. lektury, definicji, słówka z języka obcego) zostaje jeszcze raz przemyślana w zupełnie odmienny, nowy, ważny i niecodzienny sposób, np. tak, że staje się śmieszna, przez co zostaje przetworzona głębiej i w rezultacie lepiej zapamiętana.

  

Po pierwsze – zrozumieć

Warto zrozumieć, jak nadawać informacji czy wydarzeniu cechy nowości i ważności. Aby Ci w tym pomóc, przygotowałam mały eksperyment. Zamknij oczy i WYOBRAŹ sobie swój ulubiony przedmiot...

ZAMKNIJ OCZY, WYOBRAŹ SOBIE ULUBIONY PRZEDMIOT

  • Obróć go przed oczyma

  • Spójrz na niego z góry

  • Spójrz na niego od dołu

  • Co najmniej trzy razy zmień jego kolor

  • Odsuń go od siebie na dużą odległość

  • Przybliż z powrotem

  • Powiększ do gigantycznych rozmiarów

  • Uczyń go malutkim

  • Całkowicie zmień jego kształt

  • Spraw, aby zniknął
  • Przywołaj go z powrotem

Cały proces wyobrażania, wizualizowania informacji czy wydarzenia zachodzi w Twojej głowie. Ty jesteś autorem wewnętrznego filmu, wizji, tworzysz scenariusz, nadajesz tempo akcji. Teraz już rozumiesz wcześniej poznaną zasadę zapamiętywania: akcja + obraz = pamięć.

Jest NOWE? Tak, bo nigdy wcześniej nie "żonglowałeś" ulubionym przedmiotem.

Jest WAŻNE? Tak, bo Ty tworzysz historię i w niej uczestniczysz, "filtrujesz" ją przez swoje emocje i doświadczenia życiowe.

I jeszcze ciekawostka dotycząca umysłu – "uczenia się w głowie":

"...poleciliśmy lekkoatletom uprawiać ich dyscyplinę tylko w umyśle, a potem podłączyliśmy ich do wysokiej klasy sprzętu biologicznego sprzężenia zwrotnego. Niewiarygodne, ale ich mięśnie „odpalały” w takiej samej kolejności, kiedy biegli w myślach, jak i wtedy, gdy ćwiczyli naprawdę. Jak to wytłumaczyć? Umysł nie rozróżnia, czy naprawdę to robisz czy też chodzi tylko o ćwiczenie. Jeśli byłeś gdzieś myślami, to znajdziesz się tam również ciałem”. DR DENIS WAITLEY

Przekonałam Cię, że to proste? To jeszcze przykład. Jak zapamiętać w takim razie, jak powstaje mgła?

Weź do ręki dużą chmurę (liczę na Twoją wyobraźnię :) i obróć ją kilka razy przed oczyma. Teraz powiększ ją do gigantycznych rozmiarów. Dalej uczyń ją maleńką. Ponownie powiększ ją do dowolnego rozmiaru. Odsuń ją od siebie na dużą odległość, np. kilku metrów czy kilometrów, a potem przybliż ją z powrotem. Spójrz na nią z góry, a potem z dołu. Ustaw ją tak, aby unosiła się tuż nad powierzchnią ziemi.

Teraz małymi kroczkami wchodzisz do środka chmury. I czujesz się jak w niebie :) Masz ograniczoną widoczność, wszystko widzisz jak przez mgłę. Wdychasz parę wodną, która utrzymuję się w powietrzu. Po chwili widzisz na termometrze (który nie wiadomo skąd się tam wziął :), jak temperatura powietrza się obniża i sięga np. 2 stopni Celsjusza. Robi Ci się zimno. Czujesz, jak Twoje nozdrza wypełniają się drobinkami kropelek wody. Co najmniej trzy razy zmieniasz kolor tych kropli. Potem sprawiasz, aby znikły, znika też chmura, ale po chwili przywołujesz je z powrotem. Opuszczasz chmurę i na koniec bawisz się, zmieniając całkowicie jej kształt.

Poniżej przytoczę Ci dwie definicje mgły, jakie znalazłam w Internecie. Podobne znajdziesz w swojej książce do przyrody.

Mgła – zjawisko kondensacji pary wodnej zawartej w powietrzu, które powoduje w przyziemnej warstwie powietrza zmniejszenie widzialności poniżej 1000 m. (źródło: Wikipedia.org)
Mgła - drobne kropelki cieczy unoszące się w gazie, np. zawiesina kropelek pary wodnej utrzymującej się w powietrzu i tworząca obłok nad samą powierzchnią gruntu. (źrodło: www.ekologia.pl)

Sam zdecyduj, czy chcesz wkuwać czy uczyć się nowym sposobem?

WAŻNE!

Wyboldowane słowa w ww. przykładzie są istotne dla zrozumienia procesu powstawania mgły – trzeba je wcześniej przeczytać i "wyłapać" z podręcznika lub z lekcji.

Po takiej wizualizacji mgły na bank zapamiętasz, że aby powstała mgła, muszą być spełnione dwa warunki: po pierwsze w powietrzu musi być dostateczna ilość pary wodnej, a po drugie powietrze musi się ochłodzić, tak żeby ta para zaczęła się skraplać.

Jest NOWE? Tak, bo nigdy wcześniej nie "żonglowałeś" chmurą.

Jest WAŻNE? Tak, bo TY tworzysz historię i w niej uczestniczysz.

  

5 prostych zasad

Jest pięć głównych zasad "uczenia się w głowie", które warto zapamiętać. Kiedy wyobrażasz coś sobie i wymyślasz skojarzenia (np. do chmury), zwróć uwagę na:

  1. Czas trwania wizualizacji – nie może być zbyt krótki, np. kilka sekund. Wyobrażanie informacji czy wydarzeń podziel na mniejsze części. Niech trwają przynajmniej 2 – 3 minut.
  2. Intensywność, czyli akcję, ruch, zbliżanie, oddalanie, znikanie, niszczenie i powiększanie, kolorowanie obrazu, emocje, absurd, kontrast, fantazja. Zaufaj sobie, bądź kreatywny.
  3. Wielozmysłowość – historię, którą tworzysz odczuwaj wszystkimi zmysłami. Pamiętasz, jak było Ci zimno?
  4. Nowość i ważność. Twój mózg to detektor nowości – zawsze poszuka czegoś nieoczekiwanego, więc nie martw się, że nie wymyślisz historii skojarzeniowej. Ważność to nadawanie osobistego znaczenia. Twój mózg nieustannie szuka informacji, które mogłyby mieć dla Ciebie znaczenie. Interesują go Twoje potrzeby, zainteresowania, interesy. Tak właśnie działa Twój supermózg. Wykorzystaj to.

 

Co możesz zapamiętać tym sposobem?

  • Architekturę renesansu. Takie elementy architektoniczne, jak balustrady, kopuły, freski. Spróbuj je zapamiętać poprzez obracanie nimi, przybliżanie, oddalanie... Wyobraź sobie, że jesteś architektem, który żyje w XV wieku. Budujesz świątynię, malujesz freski, zmieniasz co najmniej trzy razy kolory tych malowideł, sprawiasz, że kopuła jest duża, potem mała... możesz ożywiać balustrady itd.
  • Charakterystyczny wygląd przedmiotów, opisy zwierząt i roślin.
  • Charakterystykę Morza Bałtyckiego.
  • Charakterystykę lub opis bohatera lektury.
  • Etapy wzrostu i rozwoju roślin okrytonasiennych.
  • Wyobrażanie drewna, które unosi się na wodzie i żelaza, które tonie, pomoże zapamiętać istotę gęstości substancji.

Tak naprawdę WYMYŚLANIE SKOJARZEŃ jest prostym i zabawnym, a zarazem niezwykle skutecznym sposobem na naukę. Jest to pewien rodzaj stymulacji zmysłowej. Wykraczanie poza rutynę Twoich doświadczeń szkolnych może przyczynić się do wzrostu motywacji do nauki i koncentracji uwagi.

Pamiętaj! Wyobraźnia jest podstawą dobrej pamięci. Jeśli COŚ sobie uświadomisz/zrozumiesz, to zapamiętasz.

  

Magdalena Niedźwiecka-Anuszczyk

Pedagog, autoryzowany trener Szkoły Pamięci Sensos w Łodzi. Prowadzi autorskie warsztaty rozwijające zdolności uczenia się w przedszkolach i szkołach. Popularyzuje i promuje nowoczesne metody przyspieszonego uczenia się, organizuje i prowadzi treningi pamięci i koncentracji uwagi.

  

Literatura:

1.Tony Buzan, Rusz głową, AHA, Łódź 2017.

2. Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg, PWN, Warszawa 2012.